3. Hái lộc đầu năm
- Xuất hành hái lộc là một phong tục ngày Tết của người Việt từ xa xưa. Thường khi xuất hành ra chùa hay đền, sau khi lễ bái, người ta có tục hái một nhành lộc để mang về nhà lấy may, lấy phước. Cành lộc có thể là một cành đa, đề, cành si... những loại cây quanh năm tươi tốt và nẩy lộc. Cành lộc này thường được đem về cắm ở bàn thờ. Từ "lộc" trong hái lộc có hai nghĩa là nhánh cây non và bổng lộc. Hái lộc về mặt nhân văn chứa đựng một đạo lý hết sức tinh tế, đó là có được những điều may mắn, điều mà ta ước mơ, mong cầu.
- Những năm gần đây việc lạm dụng và hiểu nhầm ý nghĩa tượng trưng tục hái lộc đầu xuân đã gây ra sự phá hoại môi sinh, môi trường. Có những người mang sẵn dao, cưa đi "hái lộc". Họ không coi việc hái lộc chỉ là quy ước lấy lệ khi ngắt một cành lộc nhỏ gọi là lấy may của thời khắc đầu năm mới, mà bẻ cả cành to, chặt cả cây mong có lộc lớn, mang lại sự sung túc cho bản thân và gia đình. Nhiều người nghĩ các cây xanh ở nơi vườn, sân, cổng chùa chiền, miếu phủ là rất linh thiêng, và nhiều lộc nên làm liều vào những nơi đó để bẻ trộm lộc cây.
- Vì điều này, sau mỗi đêm giao thừa, cây xanh ở nhiều nơi (nhất là các cây đa, si…) đều xơ xác, tan tác. Từ ý nghĩa tốt đẹp của việc hái lộc còn nảy ra một dịch vụ gọi là bán cành, cây lộc. Những người buôn bán này lên tận các tỉnh vùng núi - nơi có nhiều cây cối như Phú Thọ, Bắc Giang... để đốn cây về phạt cành bán.
Xuất hành hái lộc là một phong tục ngày Tết của người Việt từ xa xưa.
4. Cúng ông Công ông Táo
- Cúng tiễn ông Công ông Táo về trời (23 tháng Chạp) là một trong những ngày lễ quan trọng nhất trong năm. Tục cúng Táo quân khởi nguồn từ bếp lửa, tượng trưng cho sự ấm no, sung túc. Sau này, dựa trên các sự tích liên quan đến bếp lửa, dân gian mới sáng tạo ra câu chuyện "hai ông, một bà" nhưng vẫn có ý nghĩa mong muốn một cuộc sống no đủ, bếp gia đình lúc nào cũng rực lửa.
- Theo quan niệm người xưa, vì quanh năm ở trong bếp nên Táo quân biết hết mọi chuyện hay dở, tốt xấu của gia chủ. Vì thế, để Vua Bếp “phù hộ” nhiều điều may mắn trong năm mới, gia đình làm lễ tiễn đưa Táo quân về chầu Ngọc Hoàng với mâm cỗ mặn, trầu cau, rượu trắng, hương, đèn, nến, hoa, quả tươi. Ngoài ra, không thể thiếu hai mũ cánh chuồn cho Táo Ông và một mũ không có cánh chuồn cho Táo Bà, ba cái áo bằng giấy, cá chép giấy để làm phương tiện cho “Vua Bếp” lên chầu trời.
- Hiện nay, phong tục này bị hiểu sai và biến tướng. Nhiều người sắm đủ các loại hàng mã, từ quần, áo, nhà lầu, xe hơi, tới máy bay, máy tính, điện thoại… để cúng Táo quân, xin cho nhiều lộc, nhiều tiền, được thăng quan, tiến chức... Trước đây, người ta cúng con cá chép giấy để Táo quân làm phương tiện lên chầu trời, thì bây giờ cúng cá sống, cả cá nhập ngoại.
Hiện nay, phong tục cúng Táo quân ngày Tết bị hiểu sai và biến tướng
- Cúng xong, nhiều người còn mang con cá ra sông, hồ để thả; tro đốt hàng mã quần áo, mũ của Táo Ông, Táo Bà cũng phải mang ra sông, hồ để đổ. Nhiều người vứt cả túi nylon đựng cá ném từ cầu xuống sông. Thậm chí có người còn trực sẵn ở các đoạn sông, hồ hay có người phóng sinh cá để vớt lại rồi đem bán tiếp. Cảnh tượng quen thuộc những năm qua là trong ngày 23 tháng chạp, trên cầu, mặt ao hồ ở Hà Nội đầy rác bẩn do người dân vứt ra từ túi nylon, tro hóa vàng, đồ thờ...