Ngũ tinh và cửu tinh

Phong thủy chia địa hình thành 5 loại chính theo ngũ hành, gọi là ngũ tinh. Kim tinh là miếng đất ngay ngắn, đầu tròn chân rộng; Mộc tinh là miếng đất hình dài, thẳng; Thủy tinh là thế đất thấp, nhấp nhô không đều; Hỏa tinh là thế đất nhọn, nhô cao, chân rộng; Thổ tinh là thế đất hình vuông vắn, vững chắc. Kim tinh thuộc Võ tinh, Mộc tinh thuộc văn tinh, Thủy tinh thuộc Tú tinh, Hỏa tinh thuộc Lộc tinh, Thổ tinh thuộc Tài tinh. Ngũ tinh tương ứng với 5 hạng người trong xã hội là quân nhân, văn sĩ, nghệ nhân, quan lại và nông dân.

Theo môn Kỷ hà học thì Kim tinh tương ứng hình bán cầu, Mộc tinh hình chữ nhật, Thủy tinh hình gấp khúc, Hỏa tinh hình nón, Thổ tinh hình lập thể. Nếu địa thế hình tròn mà trong có hình vuông thì gọi là cuộc đất "thổ phù kim"; Miếng đất dài mà chia nhánh thì gọi là "mộc sinh nha"...

Tháp Bút bên Hồ Gươm

Vì trên thực tế rất khó có một địa cuộc thuần, mà thường pha tạp hai ba loại, vừa giống thổ, vừa giống kim, hoặc thổ không thành thổ, kim không thành kim... nên các nhà Kham dư học lại đặt ra phép Cửu tinh từ hình thái căn bản của Ngũ tinh. Cửu tinh phân theo 9 loại, lấy tên của 9 vì sao (Cửu diệu) là Tham lang, Cự môn, Lộc tồn, Văn khúc, Liêm trinh, Võ khúc, Phá quân, Tả phù, Hữu bật.

Quy về ngũ hành thì Tham lang thuộc Mộc tinh; Cự môn, Lộc tồn thuộc Thổ tinh; Văn khúc, Hữu bật thuộc Thuỷ tinh; Liêm trinh thuộc Hoả tinh; Vũ khúc, Phá quân, Tả phù thuộc Thổ tinh.

Như vậy, trong biến thể địa hình của Cửu tinh thì Tham lang thuộc Văn tinh (sao Khuê), thuộc hành Mộc, khí màu tía, hình nhô thẳng cao vút, hình tượng giống như cái hốt (thẻ bài để các quan cầm vào chầu), lại giống như cây bút nên Tham lang biểu trưng cho văn chương, quý nhân. Phong thủy cho rằng, cuộc đất ấy thường tạo ra nhiều nhân tài văn học.

Tháp trấn tà

Một điều thú vị là hình thể Tham lang lại giống như kiến trúc toà tháp 7 hoặc 9 tầng trong Phật giáo, gọi là "phù đồ", vừa để thờ Phật vừa có nghĩa là chỉ phương hướng, có tác dụng trấn áp yêu tà, bảo vệ dân chúng. Chính vì sự tương hợp này mà tại những xứ sở chịu ảnh hưởng của văn hoá Trung Hoa và Ấn Độ thường kiến tạo nhiều toà bảo tháp. Ở Trung Quốc, "tháp phong thủy" xuất hiện rất nhiều.

Những nơi tận cùng sơn mạch, trên đỉnh núi, bên nguồn nước... thường xây dựng tháp để "trấn sơn, áp thủy, trấn tà", đồng thời bổ sung khiếm khuyết của địa thế nơi ấy.

Các tháp nổi tiếng ở Trung Quốc như Song Tháp ở Thái Nguyên, Lôi Phong ở Tây Hồ, Văn Xương ở Hồ Bắc... ngoài biểu trưng Phật giáo thì đều gắn liền với yếu tố phong thủy. Toà Song Tháp gồm 2 ngọn tháp đôi 13 tầng, hình bát giác, cao 54,7m là một kiến trúc cao nhất của Trung Hoa, trải qua gần 500 năm vẫn sừng sững như xưa. Tháp được xây vào năm Vạn Lịch thứ 27 đời Minh (1599) do các thân sĩ địa phương cầu mong đất Thái Nguyên được "hưng thịnh văn phong", nên tháp còn có tên là Văn Phong hay Tuyên Văn, được xưng là "Kỳ quan đất Tấn Dương".

Cổ nhất là toà Văn Phong tháp ở huyện Chung Dương, tỉnh Hồ Bắc, xây dựng từ năm 880 đời Đường. Tháp cao 16m, có 22 cấp, hình dạng như một cây bút khổng lồ, là nơi để văn sĩ bốn phương lên du ngoạn, tìm tứ lạ.

Đến biểu tượng của văn hiến

Người xưa tin rằng tạo tháp làm hưng khởi việc học, khoa cử đỗ đạt. Thường những địa phương nào kém đường học vấn, lâu năm không có người đỗ đạt thì chọn đất dựng Văn bút tháp tại các hướng Chấn (đông), Tốn (đông nam), Ly (nam) để cải tạo phong thủy.

Chùa Bút Tháp Bắc Ninh

Một toà tháp nổi tiếng của Trung Quốc là Sùng Văn tháp ở huyện Kinh Dương tỉnh Thiểm Tây, xây dựng từ đời Minh. Truyền thuyết kể rằng, vùng Kinh Dương có núi che nước bọc, phong thuỷ cực tốt, nhưng bao năm việc học không phát, không có người đỗ đạt.

Quan Thượng thư Lý Đạt thỉnh thầy phong thủy đến xem, thấy phía tây bắc có núi Bút Gia, hình như giá bút mà không có bút; Phía nam có sông Kinh như dòng mực lớn, chỉ chờ bút chấm vào, bèn chọn hướng đông nam lập toà Sùng Văn tháp. Cũng kỳ lạ là từ đó trở về sau, đất Kinh Dương xuất hiện văn tài rất nhiều, nổi tiếng có Vu Hựu Nhậm, Phùng Nhuận Chương, Ngô Mật... Hiện nay, các nhà văn Lý Nhược Băng, Lôi Trữ Ưng, Bạch Miêu, nhà thư pháp Mông Chí Quân... đều xuất thân từ Kinh Dương.